Όχημα για εύρεση φτηνών εργαζομένων, δίχως δικαιώματα, ανακύκλωση της ανεργίας και αναδιανομή της φτώχειας αποτελούν οι λεγόμενες «Κοινωνικές Συνεταιριστικές Επιχειρήσεις» (ΚΟΙΝΣΕΠ). Ταυτόχρονα, διευκολύνουν την είσοδο ιδιωτών σε κρίσιμες υπηρεσίες, απαλλαγή του κράτους από την ευθύνη του σε μια σειρά αρμοδιότητες, οδηγούν στην ενίσχυση της ανταποδοτικότητας. Στις ΚΟΙΝΣΕΠ ωθούνται να συμμετέχουν ως «μέτοχοι» - είλωτες οι χιλιάδες άνεργοι, απολυμένοι, πρώην συμβασιούχοι των δήμων μα και άλλοι, προκειμένου δημοτικές αρχές που αποδέχονται τον ευρωμονόδρομο να συνεχίσουν με λιγότερα χρήματα την παροχή μιας σειράς υποβαθμισμένων κοινωνικών υπηρεσιών, από αυτές που έχει τεράστια ανάγκη η λαϊκή οικογένεια, π.χ. βρεφονηπιακοί σταθμοί, καθαριότητα, φροντίδα ηλικιωμένων κ.ά. Οσμιζόμενοι κέρδη, στις ΚΟΙΝΣΕΠ λέγεται ότι «μπαίνουν» και διάφοροι μεγαλοσχήμονες επιχειρηματικών ομίλων και πρώην μεγαλοστελέχη δημοτικών αρχών.
Οι ΚΟΙΝΣΕΠ εμφανίστηκαν επί κυβέρνησης ΠΑΣΟΚ με το ν. 4019/2011 («Νόμος Κατσέλη» για «Κοινωνική Οικονομία»). Ο ΣΥΡΙΖΑ τις εντάσσει στη λεγόμενη «αλληλέγγυα οικονομία», που την χαρακτηρίζει βασικό πυλώνα ανάπτυξης στην «παραγωγική ανασυγκρότηση», την οποία προτείνει με το πρόγραμμά του.
Τυπικά είναι αστικός συνεταιρισμός με κοινωνικό σκοπό και εμπορική ιδιότητα. Μέλη της μπορεί να είναι μεμονωμένοι πολίτες αλλά και νομικά πρόσωπα (επιχειρήσεις). Διακρίνονται στις:
- ΚΟΙΝΣΕΠ Ενταξης: Για ένταξη στην οικονομική και κοινωνική ζωή ατόμων από ευάλωτες ομάδες πληθυσμού, δηλαδή όσων εμποδίζεται από σωματικά και ψυχικά αίτια ή λόγω παραβατικής συμπεριφοράς. Ατομα με αναπηρίες, εξαρτημένοι ή απεξαρτημένοι από ουσίες, οροθετικοί, φυλακισμένοι, αποφυλακισμένοι, ανήλικοι παραβάτες.
- Κοινωνικής Φροντίδας: Για παραγωγή και παροχή προϊόντων και υπηρεσιών κοινωνικού προνοιακού χαρακτήρα σε ομάδες πληθυσμού, όπως ηλικιωμένοι, βρέφη, παιδιά, άτομα με αναπηρία ή χρόνιες παθήσεις.
- Συλλογικού και Παραγωγικού Σκοπού: Για παραγωγή προϊόντων και παροχή υπηρεσιών προς ικανοποίηση αναγκών της «συλλογικότητας» (πολιτισμός, περιβάλλον, οικολογία, εκπαίδευση, παροχές κοινής ωφέλειας, αξιοποίηση τοπικών προϊόντων, διατήρηση παραδοσιακών δραστηριοτήτων και επαγγελμάτων κ.ά.).
Οι πόροι των ΚΟΙΝΣΕΠ αποτελούνται από το κεφάλαιο της επιχείρησης, δωρεές τρίτων,έσοδα από την «επιχειρηματική δραστηριότητά» τους, επιχορηγήσεις από το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων, ΕΕ, διεθνείς ή εθνικούς οργανισμούς, ΟΤΑ, καθώς και κάθε άλλο έσοδο από την ανάπτυξη των δραστηριοτήτων τους. Επίσης, έχουν πρόσβαση στη χρηματοδότηση από το Ταμείο Κοινωνικής Οικονομίας (συστήνεται με ΚΥΑ βάσει του ν.3912/2011), καθώς επίσης και από το Εθνικό Ταμείο Επιχειρηματικότητας και Ανάπτυξης (προβλέπεται στο λεγόμενο «Αναπτυξιακό» νόμο).
Τα κέρδη των ΚΟΙΝΣΕΠ διατίθενται κατά ποσοστό 5% για σχηματισμό αποθεματικού, κατά ποσοστό ως 35% διανέμονται στους εργαζόμενους της επιχείρησης, το υπόλοιπο διατίθεται για τις δραστηριότητές της και δημιουργία νέων θέσεων εργασίας. Υπάρχουν πληροφορίες από ΚΟΙΝΣΕΠ ότι στελέχη τους (οι προαναφερόμενοι μεγαλοσχήμονες) προσδοκούν με κέρδη από εργολαβίες σε δήμους να αγοράσουν αργότερα δικό τους εξοπλισμό (π.χ., μηχανήματα καθαρισμού, οχήματα) και υποδομές.
Μπαράζ αρνητικών εξελίξεων
Οι ΚΟΙΝΣΕΠ δεν είναι νέο «φρούτο». Χρόνια τώρα προωθούνται συστηματικά στην ΕΕ. Και σε συνθήκες υψηλών ρυθμών καπιταλιστικής ανάπτυξης, και τώρα που με πρόσχημα την κρίση οι λεγόμενες διαρθρωτικές αλλαγές επιταχύνονται.
Όπου δοκιμάστηκαν μειώθηκε παραπέρα η κρατική επιχορήγηση προς τους δήμους και απολύθηκε προσωπικό τους, εμπορευματοποιήθηκαν έργα και υπηρεσίες προς τους δημότες, μεθοδεύτηκε η απαλλαγή του κράτους από την ευθύνη να προσφέρει πλήρεις, δημόσιες και δωρεάν υπηρεσίες στο λαό, που τις έχει ήδη πληρώσει μέσω άμεσης και έμμεσης φορολογίας.
Στην Ελλάδα έρχονται και «κουμπώνουν» σε ένα γενικότερο πλαίσιο όπου: Οι δημοτικές αρχές (ακόμα κι αν εμφανίζονται αντιμνημονιακές και αντικαλλικρατικές) έχουν αποδεχτεί χρόνια τώρα την περικοπή των πόρων που παίρνουν οι δήμοι από τον κρατικό προϋπολογισμό (ενδεικτικά, στην τριετία 2009 - 2012 οι Κεντρικοί Αυτοτελείς Πόροι που πηγαίνουν στους δήμους περικόπηκαν κατά 60%). Δημοτικές πλειοψηφίες χαρατσώνουν άγρια τις λαϊκές οικογένειες και τα μικρομάγαζα με τέλη, φόρους, πρόστιμα. Προκειμένου να περάσει το σύστημα την κρίση του, δίχως μεγάλες αναταράξεις, πρωτοστατούν στους σχεδιασμούς διαχείρισης ακραίων φαινομένων φτώχειας μέσα από χρηματοδότηση δομών, όπως τα κοινωνικά παντοπωλεία και φαρμακεία, συμπράξεις με ΜΚΟ, Εκκλησία, φιλανθρωπικές οργανώσεις.
Στην όποια κριτική τους προς τις εκάστοτε κυβερνήσεις, δεν θίγουν την ουσία της πολιτικής τους, αντίθετα την εφαρμόζουν, πρωτοστατούν και στην ελαστικοποίηση των εργασιακών σχέσεων, στην εμπορευματοποίηση και ιδιωτικοποίηση υπηρεσιών. Ετσι ακριβώς, η ίδια η Κεντρική Ενωση Δήμων Ελλάδας (ΚΕΔΕ), προωθώντας την πολυδιαφημισμένη ελληνογερμανική συνεργασία, ίδρυσε «Κεφάλαιο Επενδύσεων» προς ενίσχυση της επιχειρηματικότητας και του περιλάλητου ανταγωνισμού.
Επιπλέον, πέρυσι, εφαρμόζοντας κυβερνητική εγκύκλιο, οι δήμαρχοι κατάργησαν τις κενές οργανικές θέσεις στους Οργανισμούς Εσωτερικής Υπηρεσίας. Έτσι ενώ υπάρχουν κενά (μύθος το δήθεν πλεονάζον προσωπικό) πλέον τυπικά δεν εμφανίζονται και οι δημοτικές πλειοψηφίες δεν διεκδικούν την κάλυψή τους με μόνιμο προσωπικό με πλήρη εργασιακά και ασφαλιστικά δικαιώματα. Ταυτόχρονα απολύονται κατά χιλιάδες συμβασιούχοι, και οι δημοτικές αρχές για να ψευτοκαλύψουν τα κενά απευθύνονται στις ΚΟΙΝΣΕΠ, στην πράξη νοικιάζουν απ' αυτές φτηνό προσωπικό (κακοπληρωμένο, προσωρινό, ανακυκλούμενο), που φυσικά δεν είναι ενταγμένο στο προσωπικό των δήμων.
Η όλη διαδικασία και οι στοχευμένες μεθοδεύσεις υποβαθμίζουν παραπέρα παρεχόμενες στους δημότες υπηρεσίες και την ποιότητά τους. Ενδεικτικά, το πρόγραμμα «Βοήθεια στο Σπίτι», μετά από παρατάσεις, λήγει 30/9/13. Υπολογίζεται ότι ωφελούμενοι είναι σήμερα περίπου 100.000 ηλικιωμένοι και απασχολεί εδώ και μια δεκαετία 3.500εργαζόμενους. Με νόμο το αλλάζουν σε «Κατ' οίκον φροντίδα συνταξιούχων» και με τα «κριτήρια» (ηλικιακά, εισοδηματικά, οικογενειακά, κατάσταση υγείας) που θέτει το υπουργείο Εργασίας για όσους θα εντάσσονται πλέον στο πρόγραμμα υπολογίζεται ότι οι ωφελούμενοι περιορίζονται σε περίπου 1.600! Στους απολυόμενους εργαζόμενους «χρυσώνουν το χάπι» ωθώντας τους παρασκηνιακά να στήσουν ΚΟΙΝΣΕΠ μήπως και αναλάβουν κάποιους από τους χιλιάδες ηλικιωμένους που μένουν δίχως φροντίδα. Τους απολύουν και τους βαφτίζουν επιχειρηματίες...
M' αυτά και μ' άλλα, αναγκαίες για το λαό κοινωνικές δράσεις που θα έπρεπε να είναι δημόσιες και δωρεάν με μόνιμο προσωπικό, κατακρεουργούνται με ευθύνη και αιρετών της Τοπικής Διοίκησης με αρνητικότατες συνέπειες στην καθημερινότητα της λαϊκής οικογένειας.
Οι δήμοι λεφτά κι υποδομές, οι ΚΟΙΝΣΕΠ τους είλωτες
Άλλο παράδειγμα, κατατοπιστικό του τι φέρνουν, η απόφαση της δημοτικής αρχής Αμαρουσίου να υπογράψει Προγραμματική Σύμβαση με ΚΟΙΝΣΕΠ για «εξωραϊσμό και προστασία του περιβάλλοντος, την καθαριότητα των κοινόχρηστων χώρων και τον οδοκαθαρισμό», λέγοντας ότι έτσι «θα εξακολουθήσει να ασκεί τη δραστηριότητα (...) αντλώντας το απαιτούμενο προσωπικό για την άσκησή της από την ΚΟΙΝΣΕΠ. Επιπρόσθετα, δεδομένης της φύσης της ΚΟΙΝΣΕΠ, ο Δήμος Αμαρουσίου θα εξοικονομήσει με το όφελος τυχόν ιδιώτη εργοδότη, καθώς τα μέλη της ΚΟΙΝΣΕΠ είναι παράλληλα εργαζόμενοι σε αυτήν».
Η δημοτική αρχή υπολογίζει «το κόστος εφαρμογής των σκοπών της σύμβασης» σε 372.150 ευρώ για το 2013, αναλαμβάνοντας ο δήμος τα 370.000. Επιπρόσθετα αναλαμβάνει να διαθέσει «χώρους και ακίνητα ιδιοκτησίας του Δήμου Αμαρουσίου ή τρίτων (...) εξοπλισμό και τεχνικές υποδομές (...) να διαθέσει τα απαιτούμενα μέσα (...) να προμηθεύσει την ΚΟΙΝΣΕΠ με τα κατάλληλα εργαλεία και τα μέσα». Η δε ΚΟΙΝΣΕΠ αναλαμβάνει «να διαθέσει το κατάλληλο εργατικό και λοιπό δυναμικό».
Ανάλογη απόφαση πήρε η δημοτική αρχή (μέσω του νομικού προσώπου του δήμου «ΟΚΟΙΠΑΔΑ») προκειμένου να αναθέσει σε ΚΟΙΝΣΕΠ και τις κοινωνικές υπηρεσίες (παιδικοί σταθμοί, ΚΑΠΗ, «Βοήθεια στο Σπίτι», ψυχοκοινωνική υποστήριξη κ.ά.).
Αντιδρώντας, το Σωματείο Εργαζομένων στο πρόγραμμα «Βοήθεια στο Σπίτι» εξέδωσε ανακοίνωση καταγγέλλοντας ότι οι συμβάσεις που θα υπογράψει ο δήμος με ΚΟΙΝΣΕΠ «είναι κατ' ουσία δουλεμπορικές καθώς θα απασχολούν εργαζόμενους με μισθούς της τάξεως των 350 ευρώ, χωρίς εργασιακά δικαιώματα, για την παροχή των υπηρεσιών που πραγματοποιούν σήμερα εργαζόμενοι του δήμου με διάφορες σχέσεις εργασίας (μόνιμοι υπάλληλοι, αορίστου χρόνου, συμβασιούχοι ορισμένου κ.ά.)».
«Να μοιραστούμε τα έσοδα - τροφεία»
Σημειωτέον ότι ήδη από πέρυσι κάποιοι δήμοι, και καθώς δεκάδες παιδικοί σταθμοί συγχωνεύονταν ή καταργούνταν, προωθούσαν (με παρότρυνση της ΚΕΔΕ) ως ...λύση τη σύσταση ΚΟΙΝΣΕΠ, καλούσαν απολυμένους συμβασιούχους να λειτουργήσουν οι ίδιοι τους σταθμούς, λειτουργώντας ως εργολάβοι, μοιραζόμενοι τα «έσοδα» (βλ. τροφεία) της «επιχείρησης».
Σε τέτοιο πλαίσιο, ο δήμαρχος Αθήνας και μέλος του ΔΣ της ΚΕΔΕ, Γ. Καμίνης, ήδη από πέρυσι πρότεινε για τους συμβασιούχους του δήμου που απολύονταν τη δημιουργία «κοινωνικού συνεταιρισμού». Εξάλλου, σε δημόσιες τοποθετήσεις του είχε κάνει από τότε λόγο για την ...ανάγκη να βρεθεί ένα «οικονομικότερο» μοντέλο λειτουργίας των παιδικών σταθμών. Έχοντας φυσικά τις απολύσεις προσωπικού στην ημερήσια διάταξη. Άλλωστε, ο ίδιος μιλώντας, αρχές της βδομάδας, στο ραδιοσταθμό «Αθήνα 9,84» ακούστηκε ικανοποιημένος να δηλώνει ότι: «(...) Έχουν φύγει από τον Ιανουάριο του 2011 που ανέλαβα, σχεδόν 3.000 υπάλληλοι, το οποίο ισοδυναμεί περίπου με το 1/3-1/4 του δυναμικού του. Και όμως, ο δήμος εξακολουθεί να δουλεύει και μάλιστα καλύτερα από το παρελθόν»...
Στη Νέα Σμύρνη, η δημοτική αρχή με επιχειρήματα - καρμπόν των κυβερνήσεων των μονοπωλίων («λεφτά δεν υπάρχουν, τρόικα και μνημόνια δεν μας αφήνουν» κ.λπ.) άνοιξε από νωρίς τη συζήτηση με τους εργαζόμενους στους παιδικούς σταθμούς να ιδρύσουν ΚΟΙΝΣΕΠ, βάζοντας στην πράξη πλάτη στην ιδιωτικοποίηση των σταθμών. Παρά τις όποιες λεκτικές διαψεύσεις από τη δημοτική αρχή, ήδη από τον Ιούλη 2012, η δημοτική αρχή, εκφραζόμενη από τον τότε αντιδήμαρχο Κουτελάκη, τάχθηκε ανοιχτά υπέρ της ίδρυσης ΚΟΙΝΣΕΠ: «(...) Να τους παροτρύνουμε, να μπορεί ο δήμος να συνεργαστεί με αυτήν την εταιρεία κοινωνικής ευθύνης των ανέργων και εκπαιδευμένων νέων, για τις δουλειές που θα έχουν σχέση με το δήμο. Οπως και να στελεχώσει τις Κοινωνικές Υπηρεσίες και το "Βοήθεια στο Σπίτι", από αυτούς τους νέους, μέσα από τη σύσταση εταιρείας κοινωνικής ευθύνης (...)» και «(...) Αντικαθιστούν (...) αυτοί οι άνεργοι (...) το έλλειμμα ενίσχυσης προσωπικού με το οποίο μας φιλοδωρεί η υπάρχουσα πολιτική κατάσταση» (πρακτικά συνεδρίασης του Δημοτικού Συμβουλίου Νέας Σμύρνης της 24/7/2012).
Σεπτέμβρη του 2012 η δημοτική αρχή στο Ιλιον Αττικής αποφάσισε σύναψη προγραμματικής σύμβασης με ΚΟΙΝΣΕΠ ουσιαστικά για λειτουργία του 7ου παιδικού σταθμού έως 30/07/2013. Η συνολική δαπάνη για την εκτέλεση της προγραμματικής σύμβασης ανέρχεται στα 159.900 ευρώ και ο δήμος «συμβάλλει» με 137.100 συν άλλες 22.000 μέσω του νομικού του προσώπου ΔΗΚΕΠΑΚΑ. Και εδώ προπαγανδίζεται ότι «ο δήμος επιτυγχάνει κατά πρώτον την εισαγωγή περισσοτέρων παιδιών στους Βρεφικούς και Παιδικούς Σταθμούς (...) και κατά δεύτερον τη μείωση της ανεργίας διά της απασχόλησης ανέργων βρεφονηπιοκόμων και βοηθητικού προσωπικού».
Νοέμβρη 2012 η δημοτική αρχή Μοσχάτου - Ταύρου ενέκρινε σύμβαση (λήγει 31/8/13) με ΚΟΙΝΣΕΠ για «υποστήριξη της παροχής μουσικής εκπαίδευσης στο Δημοτικό Ωδείο του Πνευματικού Κέντρου του δήμου». Το Πνευματικό Κέντρο του δήμου επιχορηγεί ως 30/7/13 το δημοτικό ωδείο με 170.000 ευρώ, ωστόσο στα έσοδα του ωδείου, όπως διαβάζουμε στη σύμβαση, προβλέπονται και «δίδακτρα». Δήμος Μοσχάτου - Ταύρου και Πνευματικό Κέντρο του δήμου παραχωρούν ακίνητα και υποδομές, αναλαμβάνουν να εξασφαλίσουν «κάθε άλλο απαραίτητο εξοπλισμό, καθώς και τη λειτουργικότητα των χώρων». Η ΚΟΙΝΣΕΠ «αναλαμβάνει την υποχρέωση να διαθέσει το κατάλληλο εκπαιδευτικό προσωπικό».
Υλοποιώντας τέτοιους σχεδιασμούς, στο Περιφερειακό Συμβούλιο Αττικής οι παρατάξεις των ΝΔ, ΠΑΣΟΚ, ΣΥΡΙΖΑ υπερψήφισαν την ίδρυση ΚΟΙΝΣΕΠ για το «Βοήθεια στο Σπίτι», όπως υπερψήφισαν και τις συμβάσεις («συμβαλλόμενο μέρος» γαρ η Περιφέρεια...) για παραχώρηση δομών άθλησης και πολιτισμού των Δήμων Μοσχάτου - Ταύρου και Καλλιθέας, να τις λειτουργήσουν ΚΟΙΝΣΕΠ.
Στο Δήμο Αγ. Βαρβάρας η δημοτική αρχή εμφανίστηκε σε Δημοτικό Συμβούλιο τέλη Μάρτη «ανοιχτή» στο ενδεχόμενο εμπλοκής ΚΟΙΝΣΕΠ για να συνεχιστεί το «Βοήθεια στο Σπίτι», αλλά αντίθετη στην προκήρυξη διαγωνισμού για στελέχωση του προγράμματος και παραμονή των τωρινών εργαζομένων.
Στο Χαϊδάρι στήθηκε ΚΟΙΝΣΕΠ και προχώρησε σε προγραμματική σύμβαση με το δήμο για να λειτουργήσει κομμάτι από τους παιδικούς σταθμούς. Υπογράφτηκε σύμβαση και με άλλη ΚΟΙΝΣΕΠ για λειτουργία πολιτιστικών τμημάτων (ζωγραφική κ.λπ.).
Στο Δήμο Αγ. Παρασκευής ανατέθηκε σε ΚΟΙΝΣΕΠ η εκμάθηση μουσικής στους σπουδαστές του δημοτικού ωδείου.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα του πώς «αξιοποιούνται» ΚΟΙΝΣΕΠ είναι και αυτής με έδρα το Αιγάλεω με 18 εργαζόμενους (11 καθηγητές διαφόρων αθλημάτων, 4 νοσηλευτές, 1 φυσικοθεραπευτής και 1 διοικητικός) που όλοι τους κατά δήλωσή τους «έχουν απασχοληθεί επί σειρά ετών στο Δήμο Αιγάλεω αλλά και σε όμορους δήμους». Έμειναν εκτός εργασίας, ωθήθηκαν να στήσουν ΚΟΙΝΣΕΠ και τώρα ως εργολάβοι εμφανίζουν «συνεργασίες» με τους Δήμους Αγίας Βαρβάρας, Ζωγράφου, Περιστερίου, Χαϊδαρίου.
Τέλος, στήνεται και μια γενικευμένη επιχείρηση προετοιμασίας τέτοιων φτηνών, περιστασιακών και ανακυκλούμενων εργαζομένων για κάλυψη των πραγματικά τεράστιων κοινωνικών αναγκών. Διόλου τυχαία η «Αναπτυξιακή Σύμπραξη ΕΠΙ-ΔΡΑΣΗ» όπου μεταξύ άλλων μετέχουν ο Δήμος Ηρακλείου Κρήτης, το Επιμελητήριο Ηρακλείου και η Ένωση Ξενοδοχείων Νομού Ηρακλείου και υλοποιεί «μελέτη εντοπισμού "κοιτασμάτων" ίδρυσης και ανάπτυξης βιώσιμων κοινωνικών επιχειρήσεων με τη χρήση δημοτικής περιουσίας». Ανάμεσα στα «αντικείμενα» όπου θα καταρτίσει «ωφελούμενους» διαβάζουμε και την «κατάρτιση στελεχών κατ' οίκον φροντίδας ατόμων που χρήζουν βοήθειας».
Θανάσης ΜΠΑΛΟΔΗΜΑΣ
